Μερικές σκέψεις για την Κούβα

Η Κούβα είναι ένας εξίσου μαγικός όσο και ταλαιπωρημένος τόπος . Μαγικός σαν φυσικό περιβάλλον, ταλαιπωρημένος όσον αφορά το τι έχουν περάσει οι κάτοικοι της. Από τον εποικισμό της από τους Ισπανούς που εξολόθρευσαν όλους τους ιθαγενείς, μέχρι την άφιξη των πρώτων σκλάβων, τους αγώνες τους για ανεξαρτησία που αρχικά πνίγηκαν στο αίμα και στη συνέχεια κατέληξαν σε κυβερνήσεις ελεγχόμενες από τους Αμερικανούς έως τον Φιντέλ και το σημερινό καθεστώς, μιλάμε για ένα λαό που έχει υποφέρει τα πάνδεινα και δεν τον αφήνουν να ησυχάσει.

Άλλη μια απόδειξη πως όσοι πιστεύουν σε ντετερμινιστικές μαλακίες στη ζωή τους και προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα ("μου αξίζει να είμαι εδώ που είμαι γιατί προσπάθησα, έκανα τις σωστές κινήσεις κλπ κλπ") απλά δεν ξέρουν που τους πάνε τα τέσσερα και αναζητούν ματαίως νόημα σε ένα χαοτικό και παράλογο κόσμο. Η βασικότερη διαφορά ανάμεσα σε ένα Κουβανό και εμένα είναι ο τόπος γέννησης , που κανένας από τους δυο μας δεν επέλεξε. Από εκεί και πέρα, all other things held constant, το πιθανότερο είναι πως άνθρωποι σαν και εμένα θα έχουν απείρως περισσότερες ευκαιρίες να απολαύσουν μια ανθρώπινη ζωή σε σχέση με εκείνον. Μόνο και μόνο λόγω της καταγωγής. Όσο πιο ψηλά ανέβουμε στην κοινωνική πυραμίδα, αυτή η διαφορά ευκαιριών  αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό.

Η Κούβα επισήμως είναι ένα κομμουνιστικό κράτος. Από όσα κατάλαβα από συζητήσεις που έκανα, αυτό ίσχυε μέχρι περίπου τις αρχές του 1990. Αυτό που βίωσα εγώ όμως, είναι ένα ακραία καπιταλιστικό σύστημα. Το κυνήγι του CUC (τουριστικό πέσο, εσωτερικό νόμισμα μόνο για τον τουρισμό με αυθαίρετα ορισμένη ισοτιμία με το ευρώ περίπου στο ένα προς ένα) είναι ανελέητο. Και δεν μπορεί να γίνει αλλιώς , καθώς οι επίσημοι μισθοί κυμαίνονται από 12,5-50 ευρώ το μήνα και το κόστος διαβίωσης είναι σχεδόν κόστος Αθήνας. Και εγώ στη θέση τους λογικά το ίδιο θα έκανα.

Ο απλός κόσμος ζει σε ετοιμόρροπα σπίτια που τα νοικιάζουν για πολύ υψηλές τιμές, καθώς η ανοικοδόμηση έχει σταματήσει εδώ και χρόνια. Λόγω του εμπάργκο, δεν έχουν τη δυνατότητα να προμηθευτούν τα απαραίτητα υλικά και οι ειδικοί λένε πως μέσα σε μια πενταετία η Μαλεκόν (η παραλιακή λεωφόρος) ουσιαστικά θα έχει καταρρεύσει. Επίσης είναι αναγκασμένοι να περπατήσουν απίστευτα χιλιόμετρα κάθε ημέρα για να πάνε στη δουλειά τους, καθώς οι αστικές συγκοινωνίες υπολειτουργούν και μοναδική ελπίδα είναι να σε πάρει κανένας με ωτοστόπ (έναντι αντιτίμου φυσικά). Το θέαμα είναι λυπηρό, άνθρωποι κάθε ηλικιών να στέκονται στο πεζοδρόμιο κάτω από την αφόρητη ζέστη και την υγρασία και να υψώνουν συνέχεια το χέρι μπας και βρουν κάποια κούρσα για να τους πάει στον προορισμό τους.

Το κράτος τους δίνει δωρεάν κάποιες ποσότητες τροφής που δεν είναι ικανές να θρέψουν ένα ενήλικα ούτε για πλάκα. Έχουν περιορισμό αναφορικά με το τι μπορούν να αγοράσουν από τα σούπερ μάρκετ, ενώ είναι αναγκασμένοι να περπατάνε και να στέκονται σε ουρές για να προμηθευτούν τα επιπλέον είδη ανάγκης που χρειάζονται (πχ χαρτοπετσέτες, κωλόχαρτα και τέτοια ). Επιπλέον τροφή εξασφαλίζουν με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων από τα περισσεύματα των τροφών των ξενοδοχείων και των εστιατορίων (όσοι έχουν το προνόμιο να δουλεύουν στον τουρισμό ).

Τα σπίτια τους είναι ετοιμόρροπα και διακοσμημένα με παλιά υλικά. Ένα σπίτι που για τα δικά μας μέτρα και σταθμά φιλοξενεί μια τετραμελή οικογένεια, στην Αβάνα μπορεί και να φιλοξενεί υπερδιπλάσια άτομα. Αυτοκίνητο έχουν πολύ λίγοι, και ειδικά οι τυχεροί που ξέμειναν με τα παλιά Αμερικανικά αυτοκίνητα έχουν κάνει την τύχη τους. Από τη μια είναι όμορφα, από την άλλη όμως γεμίζουν την Αβάνα καυσαέριο και βρωμιά.

Γενικά περνάνε μια δύσκολη ζωή, και είναι πολύ απλό να διακρίνεις τον ντόπιο Κουβανό από τον τουρίστα Κουβανό που έχει έρθει από το Μαϊάμι. Απλά κοιτάς το ντύσιμο τους.

Και πώς με μια τόσο φριχτή πραγματικότητα ο Φιντέλ έχει αντέξει; Είναι λόγω του αστυνομικού κράτους ; Καμία σχέση, η ιστορία έχει δείξει πως εάν ένας λαός εξεγερθεί μπορεί να ανατρέψει ακόμα και το πιο  βίαιο καθεστώς. Πιστεύω έχει να κάνει με την πληροφορία του παρελθόντος που ακόμα είναι χαραγμένη στο DNA τους. Όταν σχεδόν όλοι κουβαλάνε ένα πρόγονο που ήρθε στο νησί δεμένος ανάσκελα στο αμπάρι ενός πλοίου χωρίς να μπορεί να κουνηθεί, αναγκασμένος να χέζεται και να κατουράει πάνω του και προσπαθώντας να τραφεί γλύφοντας τον χυλό που του πετούσαν οι Σπανιόλοι από πάνω και μπορούσε να πέσει οπουδήποτε πάνω του ή πάνω στον διπλανό του ή και στο πάτωμα, και όταν έχεις άλλον ένα πρόγονο που έβλεπε αυτό το καθίκι τον Μπατίστα να παραγγέλνει στήλες φωτισμού σε σχήμα μπαστουνιού του γκολφ έξω από το σπίτι του ενώ ο λαός πεινούσε, ναι, αυτό που έκανε ο Φιντέλ, το να δώσει δωρεάν σπίτι, τροφή, υγεία και παιδεία σε όλους ανεξάρτητου χρώματος μπορεί να σου φαίνεται ακόμα και τώρα πολύ. Εύκολο να κρίνουμε με τη δική μας οπτική μια χώρα που κατά βάση πάντοτε ήταν τριτοκοσμική και τους είχε όλους απέναντί.

Παρεπιπτόντος, ο Μπατίστα πέθανε γέρος στης εξορία και ζώντας μέσα στη χλιδή. Ξανάπες το άλλη μια φορά αγάπη μου: ο κόσμος είναι δίκαιος, και στο τέλος το καλό επικρατεί . Και αφού το είπες , βάλε και τα γέλια με την πάρτη σου που το πιστεύεις ακόμα.

Μετά από όλα όσα είπα, θα περίμενες να περπατάς στο δρόμο και να σου κόβουν το λαρύγγι. Όχι φίλε. Είναι από τις πλέον ασφαλείς χώρες που μπορείς να επισκεφθείς. Και κατά τη γνώμη μου δεν έχει να κάνει με την παρουσία της αστυνομίας (που είναι έντονη και συνεχής). Έχει να κάνει καθαρά με την παιδεία τους, αυτή που εξασφάλισε ο Φιντέλ για όλους και που έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα αναλφαβητισμού μεταξύ των χωρών της περιοχής αλλά και σε σχέση με άλλες πιο ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες. Επιπλέον, σκέψου πως  και άλλες χώρες έχουν έντονη αστυνομική παρουσία αλλά σε σφάζουν για πλάκα. Βλέπε Βραζιλία, που σκοτώνουν τα χαμίνια στις φαβέλες και παρόλα αυτά δεν τολμάς να κυκλοφορήσεις το βράδυ.

Θέμα χαρακτήρα λοιπόν. Οι Κουβανοί έχουν χαρακτήρα και είναι πολύ υπερήφανοι και πολύ φιλόξενοι.

Πάντως ο Ραούλ Κάστρο σαν να έχει καταλάβει πως το σύστημα έχει φτάσει στα όρια του και αργά αλλά σταθερά ανοίγει το σύστημα και την επαφή με τον έξω κόσμο. Από Σεπτέμβρη έρχονται επισήμως και οι πρώτοι Αμερικανοί οι οποίοι δεν θα μπορούν να μείνουν έξω από την Αβάνα και θα χρειάζονται μίνιμουμ 7.000 δολάρια. Θα δημιουργήσουν λογικά τουριστικό πληθωρισμό σε μια ήδη πανάκριβη για τους τουρίστες και για τους ντόπιους χώρα.

Προβλέπω πως σταδιακά η χώρα θα ανοίξει και άλλο για τους Αμερικανούς γιατί έχουν πολύ χρήμα να φέρουν. Ειδικά την Αβάνα νομίζω πως θα την κάνουν δεύτερο Λας Βέγκας. Ο λαός είναι στερημένος και με το που θα αρχίσει να ρέει το δολάριο θα είναι έτοιμος να κάνει τα πάντα. Ήδη η επαφή με τους τουρίστες από τον υπόλοιπο κόσμο τους έχει κάνει να έχουν απαιτήσεις και άλλου είδους όνειρα (ειδικά οι νέοι δεν νιώθουν για τον Φιντέλ αυτό που νιώθουν οι παππούδες τους). Ίσως και να πρόλαβα την Αβάνα λίγο πριν την οριστική της αλλοίωση και σε αυτό νιώθω τυχερός.

Πολλοί έρχονται στην Κούβα μόνο για να δουν την Αβάνα και να γαμήσουν. Οι πρώτοι, χάνουν την υπόλοιπη υπέροχη χώρα που είναι εξίσου μαγευτική όσο και η πρωτεύουσα τους (και αν σου αρέσει η φύση όπως εμένα, είναι μάλλον πιο μαγευτική). Οι δεύτεροι, χάνουν τα πάντα. Δεν τους κρίνω, δεν είμαι ηθικολόγος, και στο κάτω κάτω βρίσκουν και τα κάνουν. Όμως, αν αυτός είναι ο σκοπός κάποιου, έχω την αίσθηση πως υπάρχουν καλύτεροι προορισμοί.

Πάντως, όντως ο σεξοτουρισμός είναι παρόν και ανθηρός. Όχι μόνο για τους άντρες, αλλά και για τις γυναίκες.

Α ναι, οι γυναίκες. Προσωπικά δεν με ενθουσίασαν. Δεν λέω ότι δεν είδα όμορφες κοπέλες, όμως συγκρίνοντας το μέσο όρο της χώρας μου σε σχέση με τον μέσο όρο αυτού που είδα εκεί δεν μπορώ να πω πως ενθουσιάστηκα. Θέμα γούστου ίσως.

Οι Κουβανοί χορεύουν, αλλά δεν τους είδα να χορεύουν τόσο πολύ σάλσα όσο ρεγκετόν. Στο σάλσα πάρτυ που πήγα ήταν σαν να είχα πάει σε ένα κανονικό σάλσα πάρτυ στην Ελλάδα με μόνη διαφορά πως ήταν γεμάτο από Κουβανούς και χόρευαν κυρίως σάλσα cubana. Αντίθετα στα δυο underground κλαμπάκια που πήγα (10 πέσος η είσοδος παρακαλώ, πάει να πει σχεδόν 10 ευρώ ) έβαζαν κυρίως ρεγκετον. Τι να πω, ίσως τελικά βρίσκειςή βλέπεις αυτό που ψάχνεις. Εγώ πάντως αυτό που με είχαν προετοιμάσει να δω (ανθρώπους να περπατάνε χορεύοντας ) δεν το είδα. Τους είδα να χορεύουν στη διασκέδαση τους και στα μαγαζιά. Μέχρι εκεί.

Σε κάθε περίπτωση , είναι μια μαγευτική χώρα. Έχει μια άλλη αύρα, και δεν είναι τυχαίο που ξύπνησε το επαναστατικό αίσθημα τόσων διαφορετικών ανθρώπων. Ο Φιντέλ κατάγεται από πλούσια οικογένεια, ο Τσε ήταν γιατρός από την Αργεντινή ενώ και οι πατέρες του κράτους τους ο Χοσέ Μαρτί και ο Ντε Σέσπεδες ήταν Ισπανοί ευγενείς που έφαγαν ένα γύρισμα στο μυαλό και αποφάσισαν να απαρνηθούν τα πλούτη τους, να απελευθερώσουν τους σκλάβους τους και να στραφούν εναντίον του Ισπανικού στέμματος αγωνιζόμενοι με τους σκλάβους στο όνομα της ελευθερίας και του ανθρωπισμού. Έλα τώρα εσύ και πες μου γιατί να το κάνει κάποιος αυτό.

Πάντως, όλοι αυτοί οι Ισπανοί μάγκες που έκαναν αυτά που ανέφερα μου εξιτάρουν τη φαντασία και θέλω να το ψάξω περισσότερο γι αυτούς. Να προσπαθήσω να μπω στην ψυχολογία τους και στον τρόπο σκέψης τους και να τους καταλάβω.

Το πόσο μαγική χώρα είναι θα το καταλάβεις αν βρεθείς στη Σάντα Κλάρα, περπατήσεις στα άθλια δρομάκια της και σκεφτείς πως σχεδόν 60 χρόνια πριν σε αυτή την κακάσχημη πόλη μπήκε θριαμβευτής ο Τσε, έκρινε οριστικά την έκβαση της επανάστασης και πραγματικά άλλαξε τη μοίρα ενός έθνους και ίσως και της ανθρωπότητας ολόκληρης. Δεν μπορείς να το πιστέψεις πως σε αυτή την παραγκούπολη έγιναν τόσο σημαντικά πράγματα. Και όμως, είναι αλήθεια.

Τέλος, να πω και για τον Τσε που είναι παντού στην Κούβα. Δεν θα τον κρίνω πολιτικά, αλλά σαν στάση ζωής. Και το να φτάσεις στο σημείο να παρατήσεις τα αξιώματα σου και τα υπουργιλίκια σου για να καταλήξεις ενώ είσαι ασθματικός να τραβιέσαι στη ζούγκλα της Βολιβίας και να καταλήξεις να πεθάνεις εκεί, σίγουρα θέλει αρχίδια. Και ο Τσε τα είχε. Το μόνο του λάθος για μένα ήταν που έκανε οικογένεια. Αν σε τρώει ο κώλος σου (από οποιαδήποτε σκοπιά και αν το πάρεις ), το πιο τίμιο που έχεις να κάνεις είναι να μείνεις μόνος σου και να ψάχνεις κάθε φορά διαφορετικούς τρόπους να τον ξύνεις.

Πέρα από επαναστατική, είναι και εξόχως καλλιτεχνική χώρα. Από τον Χέμινγκγουεη που δεν είναι μεν Κουβανός αλλά το σημάδι του είναι παντού στην Αβάνα (να πας να πιεις ντακιρί στη Φλοριντίτα και να φωτογραφηθείς με την προτομή του, τουριστικό κλισέ είναι  αλλά ποιος είπε πως και τα κλισέ δεν έχουν την ομορφιά τους) μέχρι τα αγάλματα των Κουβανών καλλιτεχνών που είναι διάσπαρτα στην πόλη και τα γκρουπάκια που παίζουν μουσική για τους τουρίστες (τεχνικά όλοι άρτιοι μουσικοί). Έχουν και τα μουσεία τους, γενικά το παλεύουν αξιοπρεπώς για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

Από θρησκευτικής άποψης , στην Κούβα είσαι ελεύθερος να πιστέψεις ότι θέλεις. Το καθεστώς έχει πλέον γίνει απόλυτα ανεκτικό στη θρησκευτική έκφραση και βρίσκεις τα πάντα, ακόμα και ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Επικρατεί όμως η Σαντερία σε ποσοστό 65%, που είναι ένα κράμα αφρικανικών δοξασιών και χριστιανικής πίστης. Απλοϊκά θα μπορούσαμε να τη συγκρίνουμε με το βουντού, αλλά δεν είναι ακριβώς το ίδιο . Είναι ένα ανεξάρτητο σύστημα που ανέπτυξαν οι σκλάβοι του νησιού και πλέον έχει εξαπλωθεί και πέρα από την Κούβα.

Γενικά η εντύπωση που αποκόμισα είναι πως αν εξαιρέσεις την πολιτική τα πάντα είναι ανεκτά στην Κούβα. Μπορείς να είσαι ότι θες και όπως θες χωρίς φραγμούς και αναστολές.

Αυτά.